GIDA BANKACILIĞI
a) Vergi Teşviki
Gelir Vergisi Kanunun ticari kazançların tespitinde dikkate alınacak giderleri düzenleyen 40. maddesinin 10. bendinde fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamının gider olarak dikkate alınabileceği belirtilmiştir. Kurumlar Vergisi Kanunun 6. maddesinde matrahın tespitinde Gelir Vergisi Kanununun ticari kazançlara ilişkin hükmünün uygulanacağı belirtildiğinden bu durum kurumlar için de geçerlidir. Diğer yandan GVK’nın 89. maddesinde ise gelir vergisi beyannamesi verilen durumlarda fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı beyannamede indirim olarak dikkate alınabilecektir.
3065 sayılı Kanunun (17/2-b) maddesinde, fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin tesliminin KDV’den istisna olduğu hüküm altına alınmıştır.
Yapılan düzenlemelerle gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi bağışının tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi yardımı yapabilmesine ilişkin hükümler bulunan dernek veya vakfa yapılmış olması gerekmektedir. Bu durumda gerek KDV istisnası gerekse gelir veya kurumlar vergisinde indirim hakkının sağladığı mali avantajlar bakımından projenin uygulanabilmesi için en az bir bu amaca uygun olarak kurulmuş dernek veya vakfa da ihtiyacı beraberinde getirmektedir.
Gıda bankacılığı öğrencilerin tüm ihtiyaçlarını kapsamasa da gıda, giyecek, temizlik ve yakacak gibi temel ihtiyaçların giderilmesini sağlayabilecektir. AltınPuan Gıda Bankacılığı Projesi her türlü mal veya hizmeti aynı anda birbiri ile değiştirilebilir hale getiren patentli Estra® sistemi üzerinden sunulacağından gıda bankacılığı kapsamında fiziksel engeller nedeniyle sağlanamayan gıda ve diğer ihtiyaç malzemelerinin de ihtiyaç sahiplerine ulaştırılmasını sağlayabilecek niteliktedir.
Düzenlemede fakir ifadesi geçmiş olmasına karşın vergi uygulamalarında fakir tanımı açıkça yer almamış ancak fakir kelimesi yerine ihtiyaç sahibi ifadesi kullanılmıştır. AltınPuan Gıda Bankası projesinde burs ve farklı yardımlarla desteklenen ihtiyaç sahibi öğrencilerimize marjinal fayda temelli dağıtım yapılacak, sağlanan menfaatlerin paraya çevrilmesine ve biriktirilmesine izin verilmeyecektir. Sistem algoritmaları bağışçının sağladığı kaynaktan bağışçının belirlediği koşullar dahilinde öğrencilere bağışçı adına kendilerine sağlanacak destekleri seçmek için yetki verilmesine de olanak vererek, yeni nesil bir yaklaşım getirmektedir.
AltınPuan Gıda Bankacılığı Modeli İhtiyaç karşılanmasına odaklı olarak gıda bankacılığı düzenleyen mevzuata uygun tasarlanmıştır. Öğrenciler karşılanan ihtiyaçları karşılığında gerek bağışçıya, gerek aracı dernek veya vakfa veya altyapıya herhangi bir ödeme yapmayacaklardır. Kıt kaynaklardan desteklenecek ihtiyaç sahibi belirlemede tüm öğrencilerin yararlanabileceği ve gösterebileceği basit başarı kriterleri belirlenebilecektir. Öğrenciler, AltınPuan Gıda Bankacılığı modelinde etkin roller verilmesi ile ihtiyaç sahibi öğrencileri ve ihtiyacı belirlemede yönetim rolü de edinecek ve temsilcileri bu amaçla kurulacak dernek ve vakıflarda doğal onursal üye olarak genel kurullara ve faaliyetlere katılarak geri bildirimleri alınacaktır.
b) Dernek veya Vakıf Faaliyetleri ile Uyumu ve Mevcut Gıda Bankacılığı Uygulamalarına Etkisi
Vakıflar: Ülkemizde Türk Medeni Kanununa göre kurulmuş 6074 vakıf bulunmaktadır (18.08.2022 itibariyle). Diğer vakıflar, kuruluş senetlerini değiştirme olanağı olmadığından gıda bankacılığına uygun değildir. Vakıflar mevzuatı gereği vakıflarca her yıl verilmesi zorunlu olan “Yıllık Beyanname“lerden derlenen verilere göre 2021 yılı itibariyle vakıfların toplam aktif büyüklüğü 117, 5 Milyar TL’dir. 2021 yılında 43,2 Milyar TL gelirin en önemli kalemi finansal gelirlerden oluşmaktadır. Giderler toplamı ise 20,6 Milyar TL’dir. 2021 yılında elde edilen gelirlerin yarısının harcanmadığı, finansal gelirlerin oranının yüksek olduğu dikkate alındığında vakıfların mali yapılarının likidite bakımından da güçlü olduğunu göstermektedir.
| Gelirler | TRL | Yüzde |
| Üye ödentileri | 7.990.323.919 | 18,5% |
| Yurtdışından alınan yardımlar | 767.182.539 | 1,8% |
| Kamu kuruluşlarından alınan yardımlar | 2.804.491.853 | 6,5% |
| Diğer bağış ve yardımlar | 8.535.964.021 | 19,8% |
| İktisadi işletme gelirleri | 237.487.107 | 0,5% |
| Finansal gelirler | 12.598.309.176 | 29,2% |
| Diğer gelirler | 10.253.725.099 | 23,7% |
| Toplam | 43.187.483.714 | 100,0% |
| Giderler | TRL | Yüzde |
| Sağlık | 1.882.106.584 | 9,1% |
| Sosyal Hizmetler | 4.508.641.773 | 21,8% |
| Hayır işleri ve Gönüllü Faaliyetler | 987.502.942 | 4,8% |
| Eğitim ve Araştırma | 2.450.896.747 | 11,9% |
| Kültür. Sanat. Spor | 488.421.934 | 2,4% |
| Ekonomik Sosyal ve Toplumsal Kalkınma | 737.982.888 | 3,6% |
| Hukuk İnsan Hakları ve Politika | 12.341.340 | 0,1% |
| Çevre (Doğa ve Hayvanları Koruma) | 152.578.293 | 0,7% |
| Uluslararası faaliyetler | 842.815.530 | 4,1% |
| Diğer | 8.576.290.086 | 41,6% |
| Toplam | 20.639.578.117 | 100,0% |
4.356 vakfın amacında çocuklar ve gençlere yönelik faaliyetlerin bulunması AltınPuan Gıda Bankacılığı projesine katılma potansiyelini ortaya çıkarmaktadır. AltınPuan Gıda Bankacılığı modelinde diğer AltınPuan Gıda Bankası üzerinden ayni yardım yapabilecekleri gibi gıda bankacılığı yapanlar kendileri üzerinden de gıda bankacılığı faaliyetlerinde platformu kullanabileceklerdir. Yeni vakıflar tarafından 2021 yılı içinde gerçekleşen faaliyetlerin, gider büyüklüğüne göre sektörel bazda sıralaması dikkate alındığında eğitim faaliyetinin en yoğun yapılan faaliyet olarak ortaya çıkması vakıfların eğitime olan ilgisini göstermektedir. Son 20 yılda binin üzerinde yeni vakfın kurulması, sosyal yardımlaşma ve dayanışma ihtiyaç ve isteğinin artmaya devam ettiği de görülmektedir.
Dernekler: Gıda Bankacılığı faaliyetinde bulunabilecek diğer sivil toplum kuruluşu türü ise derneklerdir. Faal dernek sayısı 101.404’tür bunun 6226’sı insani yardım, 6217’si ise eğitim araştırma derneği olarak AltınPuan Gıda Bankacılığı Projemize uyumlu faaliyet amaçları bulunmaktadır. 2022 yılında 39,2 milyar TL ye ulaşan gelirleri ile dernekler de mali bakımından her geçen yıl daha da güçlenmektedirler.
Gıda Bankacılığı konusunda dernekler de aktif faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Ancak Gıda Bankacılığı gerek dernek gerekse vakıflara ilişkin mevzuatta değil vergisel düzenlemelerde yer almış olmasının etkisi ile bu faaliyete ilişkin net faaliyet rakamlarına ve büyüklüklerine açık kaynaklardan erişme olanağı olmamıştır. Gıda Bankacılığının vergisel uygulamasında denetim dernek veya vakfın gıda bankacılığı yapacağına ilişkin senet veya tüzüğünde ibarenin yer alması ve gıda bankacılığı yapan kuruma kesilen faturalarda teslimata ilişkin şerhe yer verilmesi yeterli görülmüştür. Mevcut gıda bankacılığı yapan dernek ve vakıfların ayni yardımlarını market açarak veya gıda kolisi oluşturarak yaptığı görülmektedir. Bu yöntemler, fiziki teslime dayandığından ayni yardım dernek veya vakfa nakliye, indirme bindirme, depolama, işletme, muhafaza ve dağıtım gibi maliyet unsurları da yüklemektedir. Ortaya çıkan iş gücü gönüllüler aracılığıyla sağlanmaya çalışılsa da ihtiyaç sahiplerinin belirlenmesi, düzenin oluşturulması ve idame ettirilmesi, sistemin işletilmesi profesyonel insan kaynağını ve bunları finanse edecek ek gelirlere de ihtiyaç duyulmasına sebep olmaktadır. Diğer taraftan taze ve kısa sürede türetilmesi gereken gıda maddeleri bakımından mevcut depolama koşulları ve yöntemler yeterli değildir. AltınPuan projemizde taze ve kısa sürede tüketilmesi gereken ürünler ürünün imalatçısı veya satıcısı tarafından teslim edileceğinden mevcut yöntemlere göre ek maliyet yüklenme gerekliliğini de ortadan kaldırmaktadır. AltınPuan algoritmaları ile ayni bağışın aracı kullanmadan ihtiyaç sahibine doğrudan ulaştığı izlenebilmekte ve bağışçılar bağışın hareketlerini izleyebilmektedirler. AltınPuan Gıda Bankacılığı modeli mevcut gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıfların faaliyet maliyetlerini de minimuma indirecek, kaynaklarını diğer faaliyetlerde kullanabileceklerdir.